จังหวัดลพบุรีเป็นเมืองหนึ่งที่มีความเป็นมายาวนานตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ราว 3,000 ปีที่แล้ว โดยมีการขุดพบโบราณวัตถุและโครงกระดูกกระจายอยู่หลายพื้นที่ นอกจากนี้ลพบุรียังมีชื่อปรากฏอยู่ในประวัติศาสตร์ไทยอย่างต่อเนื่อง แต่เดิมเรียกกันว่าละโว้ พุทธศตวรรษที่ 12 หรือในช่วงต้นของสมัยทวารวดี และด้วยภูมิประเทศของลพบุรีหรือละโว้ในอดีตมีลักษณะเป็นปากอ่าวจึงติดต่อค้าขายกับคนต่างบ้านต่างเมืองได้สะดวก ทำให้ละโว้เป็นเมืองศูนย์กลางการติดต่อและเจริญรุ่งเรืองอย่างมากของดินแดนลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา สืบต่อมาจนถึงสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราชในสมัยอยุธยา เมืองละโว้เกิดการเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่เมื่อสมเด็จพระนารายณ์ฯ โปรดฯ ให้สร้างพระราชวังอีกแห่งขึ้นที่เมืองละโว้ และโปรดฯ ให้บูรณะเมืองขึ้นใหม่เพื่อประทับส่วนพระองค์เองและใช้ต้อนรับราชทูตจากต่างเมือง พร้อมทั้งเปลี่ยนชื่อเมืองจากละโว้เป็น “ลพบุรี” นับแต่นั้นมา

การเปลี่ยนแปลงอีกครั้งหนึ่งเกิดขึ้นในสมัยรัตนโกสินทร์ เมื่อ จอมพล ป. พิบูลสงคราม ดำรงตำแหน่งนายกรัฐมนตรี ได้ดำริให้จังหวัดลพบุรีเป็นศูนย์กลางทางการทหาร เมืองลพบุรีจึงคึกคักเต็มไปด้วยผู้คน ประกอบกับนโยบายสร้างชาติในสมัยจอมพล ป. เพื่องเปลี่ยนแปลงประเทศในหลายๆ ด้านให้ใกล้เคียงกับวัฒนธรรมตะวันตก ลพบุรีจึงมีตึกรามบ้านช่องที่มีกลิ่นอายตะวันตก และยังเป็นจังหวัดนอกเขตกรุงเทพฯ และปริมณฑลเพียงจังหวัดเดียวที่มีรถรางวิ่งในตัวเมืองอีกด้วย